Het internet vormt het strijdtoneel van een hedendaagse oorlog waar China’s gecompliceerde relatie met de media zichtbaar wordt. De Chinese overheid positioneert zich hier als de ultieme antagonist ten opzichte van de liberaal georiënteerde wereldburger die tegen de haren van het autoritaire China instrijkt. Het brede arsenaal aan wapens waarmee China de touwtjes in handen probeert te houden, bestaat onder andere uit zware (zelf)censuur en de zogenaamde digitale Chinese Muur: een uitgebreide firewall die veel websites blokkeert. Ook gaan er verschillende verhalen de ronde over journalisten en politieke activisten die na kritische uitingen over het regime onder geheimzinnige omstandigheden verdwenen.
Wat als al deze maatregelen echter niet voldoende effectief blijken om de informatievoorziening en de wereldwijde publieke opinie te reguleren? De Chinese Communistische Partij (CCP) heeft een troef achter de hand, namelijk de zogenaamde ‘wumao’. Deze Chinese term refereert naar individuele ambtenaren die online actief zijn met het delen van pro-CCP-propaganda. De wumao’s worden ook wel spottend 50 cent army (het leger van 50 cent) genoemd, omdat het gerucht gaat dat er 50 cent per post betaald wordt. Elke minimale vorm van kritiek op China wordt door deze real life internet bots gepareerd.
In 2008 schatte The Guardian dat er zo’n driehonderdduizend online ‘soldaten’ actief zijn op allerlei nieuws- en sociale mediawebsites. Kunstenaar Wenqing Yan werd bijvoorbeeld overladen met kritiek van wumao’s die hem wezen op zijn Chinese achtergrond toen hij pro-Hong Kong kunstwerken deelde op Instagram. Yan beweert dat sommigen zelfs essays stuurden de grootheid en glorie van China werd opgehemeld.
Eén van de sociale mediakanalen die nog relatief onaangetast lijkt door het de wumao’s is TikTok. De populaire, maar controversiële nieuwkomer in het uitdijende sociale medialandschap kwam eind vorig jaar in opspraak. TikTok is onderdeel van het Chinese mediabedrijf ByteDance. Hierdoor valt TikTok onder de Chinese wetgeving wat grofweg betekent dat ByteDance gedwongen is om mee te werken aan de verzameling van data ten behoeve van de CCP. Vorig jaar zorgde dit voor onrust in de Verenigde Staten. De nationale veiligheid van de VS zou in het geding kunnen komen doordat de locatiedata die TikTok verzamelt de privacy van haar gebruikers schendt. Ook wordt TikTok ervan beschuldigt dat ze een video hebben verwijderd waarin een studente zich uitsprak over de onderdrukking van de Oeigoerse minderheid in het China. Verder heeft Freedom House gesuggereerd dat TikTok ook bepaalde video’s van de protesten in Hongkong heeft gecensureerd.
Beide voorvallen duiden op een politisering van TikTok. Tot nu toe is deze politisering van TikTok vooral zichtbaar in de uitgeoefende censuur. Echter, de gebruikersopties die de app aanbiedt hebben de potentie om door Chinese overheid uitgebuit te worden. Wellicht zal TikTok de nieuwe prooi worden van het Chinese regime. Gaan we in de toekomst in scène gezette video’s zien van Oeigoeren die bijvoorbeeld meedoen aan allerlei lipdubs of vrolijke dansjes, als poging om de praktijken van het regime te verdoezelen? De vraag is nog maar of dit scenario even afstotelijk als onwaarschijnlijk is.
Het potentiële gevaar van TikTok is dat de app toegang geeft aan een kwetsbare groep aangezien velen gebruikers minderjarig zijn. Er staat veel op het spel voor deze nieuwe generatie. Zullen zij de status quo in stand houden of dreigt het huidige systeem af te brokkelen in de komende decennia, naar mate de kritiek op de Chinese overheid steeds lastiger tegen te houden is? China’s reputatie kan worden gemaakt of gebroken. Het beïnvloeden van de publieke opinie is een belangrijk instrument. Controle over de online wereldburger in het digitale landschap is hierin dus cruciaal. In de komende jaren zal blijken of TikTok een rol gaat spelen het propaganda-offensief van de Communistische Partij.
