Door Summer Knegtmans
Vandaag, 8 maart, is het Internationale Vrouwendag. Waarom wordt deze dag eigenlijk op 8 maart gevierd en wat is het belang van deze dag? De keuze voor deze specifieke dag was geen eenvoudige beslissing, aangezien de wortels van Internationale Vrouwendag verweven zijn met politieke strijd; arbeidersbewegingen; en de vastberadenheid van vrouwen om gelijke rechten te krijgen. Het is een dag die symbool staat voor de vele overwinningen die vrouwen wereldwijd hebben behaald, maar ook voor de vele strijdpunten die nog niet zijn opgelost. Het verhaal van Internationale Vrouwendag is er daarom een van strijd, solidariteit en vastberadenheid, en het is belangrijk om de historische context en betekenis ervan te begrijpen om te waarderen waarom deze dag nog steeds zo belangrijk is. Laten we dus eens dieper in de geschiedenis van deze dag duiken en erachter komen hoe het uitgroeide tot een mondiaal erkend evenement dat miljoenen vrouwen wereldwijd mobiliseert om voor hun rechten te vechten.
De oorsprong van Internationale Vrouwendag
De wortels van Internationale Vrouwendag liggen in het begin van de 20e eeuw, een periode waarin vrouwen over de hele wereld hun stem begonnen te laten horen, vooral op het gebied van arbeidsrechten. Het was een tijd van ingrijpende sociale en politieke veranderingen, waarin arbeidersbewegingen, de opkomst van het socialisme en de groeiende vrouwenbewegingen hand in hand gingen. De textielindustrie, waar vrouwen in grote aantallen werkten, was een van de werkplekken die de meeste armoede kende. Vrouwen binnen deze industrie werkten lange uren voor lage lonen in gevaarlijke toestanden. Fabrieken in steden als New York en Londen waren berucht om hun onveilige en ongezonde werkomstandigheden. Ondanks dat de vrouwen een onmisbare rol speelden in de economie, kregen ze weinig erkenning en bleven ze gevangen in een systeem van structurele economische uitbuiting.
Als reactie op deze erbarmelijke arbeidsomstandigheden kwamen op 8 maart 1908 duizenden textielarbeiders bijeen in New York om te protesteren. Ze eisten betere arbeidsomstandigheden, kortere werkweken, betere lonen en stemrecht. De staking van deze vrouwen wordt vaak gezien als de eerste actie die in verband wordt gebracht met het ontstaan van Internationale Vrouwendag. Deze historische gebeurtenis markeerde niet alleen een protest tegen sociale ongelijkheid, maar was ook een duidelijk signaal dat vrouwen zich niet langer zouden onderwerpen aan onderdrukking. De strijd die deze vrouwen voerden was niet alleen een strijd voor economische verbetering, maar ook voor hun grondslagen als mens. Deze staking werd het startschot voor de bredere vrouwenbeweging, die zich later in de 20e eeuw over de hele wereld zou verspreiden.
De eerste Internationale Vrouwendag
Het idee om een wereldwijde actiedag voor vrouwenrechten te organiseren ontstond pas twee jaar later, in 1910, toen de Duitse feministe Clara Zetkin dit voorstelde op de Tweede Internationale Socialistische Vrouwenconferentie in Kopenhagen. Zetkin, die een prominente rol speelde in de socialistische vrouwenbeweging, stelde voor om een jaarlijkse Internationale Vrouwendag te organiseren. Op die manier wilde ze de internationale solidariteit tussen vrouwen bevorderen, vooral met het oog op de strijd voor het stemrecht en de verbetering van de arbeidsomstandigheden. Haar voorstel was eenvoudig: door een jaarlijkse dag te organiseren waarop vrouwen in verschillende landen samen voor hun rechten zouden strijden, zou de vrouwenbeweging wereldwijd sterker kunnen worden. Het werd unaniem aangenomen door de afgevaardigden van de aanwezige landen.
Een jaar later, op 19 maart 1911, vond de eerste Internationale Vrouwendag plaats. De dag werd gevierd in verschillende Europese landen zoals Duitsland, Oostenrijk, Denemarken en Zwitserland. Nederland sloot een jaar later aan en vierde zijn eerste Nederlandse Vrouwendag op 12 mei 1912. In de grote steden marcheerden duizenden vrouwen op straat. Ze hielden demonstraties en bijeenkomsten om te eisen dat vrouwen het recht op kiesrecht kregen, evenals betere arbeidsomstandigheden. In Wenen, bijvoorbeeld, verzamelden zich tienduizenden vrouwen, tegelijkertijd waren er in Berlijn massale optochten die de openbare ruimte vulden. De vrouwen lieten zich niet intimideren door de politie of door tegenstanders van vrouwenrechten, en hun krachtige protesten markeerden een belangrijk moment in de geschiedenis van de vrouwenbeweging. Hoewel de datum 19 maart oorspronkelijk werd gekozen vanwege de politieke betekenis ervan in Duitsland, zou een andere gebeurtenis, die zes jaar later zou plaatsvinden in Rusland, de keuze voor de datum 8 maart definitief maken.
Het keerpunt: de Russische Revolutie
De verandering van datum van 19 maart naar 8 maart gebeurde niet van de ene op de andere dag, maar vond plaats naar aanleiding van een historisch moment gedurende de Russische Revolutie van 1917. Op 8 maart 1917 (23 februari volgens de oude Juliaanse kalender) brak er een massale staking uit in Sint-Petersburg, voornamelijk geleid door vrouwen. De vrouwen werkten in fabrieken waar de omstandigheden verschrikkelijk waren, en het land was door de oorlog in een diepe crisis beland. Ze waren wanhopig door voedseltekorten en slechte leefomstandigheden en op die dag gingen duizenden vrouwen de straat op om te protesteren. Ze eisten ‘brood en vrede’ en riepen op tot het beëindigen van de oorlog. Dit was het beginpunt van de Februarirevolutie, die uiteindelijk de val van de tsaar en de opkomst van de Russische Revolutie in gang zette. De stakingen van vrouwen in 1917 worden vaak beschouwd als het symbolische begin van de Russische Revolutie en het laat de cruciale rol zien die vrouwen speelden in de politieke veranderingen van die tijd.
De impact van deze gebeurtenis was enorm. De vrouwen die op 8 maart 1917 de straten van Sint-Petersburg vulden, bewezen aan de wereld dat vrouwen een centrale rol konden spelen in politieke verandering. Dit moment werd later een symbool voor de strijd van vrouwen voor sociale en politieke verandering. Het was een krachtige herinnering aan de macht die vrouwen kunnen ontketenen als ze zich verenigden. Na deze gebeurtenis werd 8 maart wereldwijd erkend als de dag waarop de kracht van de vrouwenbeweging zichtbaar werd. In de jaren daarna werd deze datum een officiële feestdag in de Sovjet-Unie en andere socialistische landen. Het werd een dag van nationale betekenis, waarop de prestaties van vrouwen in de revolutie werden gevierd en hun rechten werden geëerd.
Van socialistische dag tot wereldwijde erkenning
Hoewel de viering van Internationale Vrouwendag in socialistische landen doorging, bleef de dag in veel westerse landen relatief onbekend. Pas in de jaren ‘60 en ‘70, tijdens de tweede feministische golf, werd de dag weer populair. De strijd voor vrouwenrechten, waaronder gelijke beloning, reproductieve rechten en het recht op zelfbeschikking, kreeg meer aandacht. De wereld veranderde en de vrouwenbeweging won aan kracht. In 1975, erkend als het Internationale Jaar van de Vrouw, begon de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties 8 maart uit te roepen tot Internationale Vrouwendag. Drie jaar later, in 1978, werd de dag officieel uitgeroepen tot een feestdag door de Verenigde Naties, wat leidde tot wereldwijde vieringen en erkenning van de dag als symbool van de strijd voor gendergelijkheid.
Het hedendaagse belang van Internationale Vrouwendag
Vandaag de dag blijft Internationale Vrouwendag een cruciaal moment om stil te staan bij de vooruitgang die is geboekt, maar vooral ook bij de uitdagingen die er nog zijn. Hoewel vrouwen in vele delen van de wereld stemrecht en wettelijke gelijkheid hebben verworven, blijven structurele ongelijkheden, zoals de loonkloof, gendergerelateerd geweld en beperkte toegang tot onderwijs en gezondheidszorg, hardnekkige problemen. Wereldwijd worden vrouwen nog steeds onevenredig zwaar getroffen door armoede en conflicten, en in sommige landen worden hun rechten zelfs teruggedraaid. Daarom is Internationale Vrouwendag een essentieel moment om het bewustzijn te vergroten en actie te eisen.
De focus van de vrouwenbeweging is in de loop der tijd veranderd. Waar de strijd in het begin van de twintigste eeuw vooral gericht was op stemrecht en arbeidsrechten, verschoof deze in de jaren ‘60 en ‘70 naar zelfbeschikking en reproductieve rechten. Tegenwoordig ligt de focus op intersectionele kwesties zoals economische onafhankelijkheid, vertegenwoordiging in besluitvormende posities en de strijd tegen gendergerelateerd geweld. De beweging roept op tot structurele veranderingen om systemische ongelijkheid tegen te gaan: van het doorbreken van het ‘glazen plafond’ tot het erkennen en waarderen van onbetaald zorgwerk. Daarnaast blijven thema’s als een veilige werkomgeving; het bestrijden van seksuele intimidatie; en het bereiken van gelijke kansen voor vrouwen in STEM-sectoren (wetenschap, technologie, techniek en wiskunde), belangrijke agendapunten.
Daarnaast wordt de Internationale Vrouwendag steeds vaker gebruikt als platform om het bewustzijn over de gevolgen van klimaatverandering voor vrouwen te vergroten, vooral in kwetsbare gemeenschappen. Vrouwen spelen een cruciale rol bij het behoud van natuurlijke hulpbronnen, maar worden ook onevenredig zwaar getroffen door milieuproblemen, zoals gedwongen migratie en het verlies van bestaansmiddelen. In veel gemeenschappen over de hele wereld staan vrouwen in de frontlinie van de klimaatverandering en dringen ze aan op duurzame oplossingen en milieubescherming. Door hen een stem en platform te geven, kan Internationale Vrouwendag bijdragen aan structurele veranderingen die niet alleen gendergelijkheid bevorderen, maar ook bredere sociale en ecologische uitdagingen aanpakken.
In 2025 zal Internationale Vrouwendag in het teken staan van het thema ‘Accelerate Action’. Dit thema benadrukt de urgentie van snellere en meer beslissende stappen in de richting van gendergelijkheid. Volgens het World Economic Forum duurt het in het huidige tempo tot 2158 – ongeveer vijf generaties – voordat volledige gendergelijkheid is bereikt. Het thema ‘Accelerate Action’ roept op tot intensievere inspanningen om systematische barrières en vooroordelen aan te pakken waarmee vrouwen zowel in hun persoonlijke als professionele leven worden geconfronteerd. Een belangrijk aspect van dit onderwerp is het ondersteunen van organisaties die zich inzetten voor de verbetering van vrouwen en meisjes, met een oproep om tijdens alle evenementen rond Internationale Vrouwendag geld in te zamelen voor doelen waarbij vrouwen centraal staan. Door collectieve actie te ondernemen en deze organisaties te steunen, kunnen we de weg naar gendergelijkheid aanzienlijk versnellen.
Internationale Vrouwendag blijft dus hard nodig. Het is niet alleen een dag om de prestaties van vrouwen te vieren, maar ook een oproep tot actie om gendergelijkheid wereldwijd te realiseren. Alleen door collectieve inspanningen, beleidsveranderingen en maatschappelijke betrokkenheid kunnen we een toekomst creëren waarin vrouwen en mannen gelijke kansen en rechten hebben. Overheden, bedrijven en individuen hebben hierin allemaal een rol te spelen. Bewustwording en het stimuleren van concrete acties, zoals investeringen in onderwijs voor meisjes, betere wetgeving tegen genderdiscriminatie en meer vrouwen in leidinggevende posities, zijn enkele van de stappen die nodig zijn om een werkelijk gelijkwaardige samenleving te verwezenlijken.
Foto: Ehimatalor Akhere Unuabona via Unsplash
