Waarom de reis van een boek naar je nachtkastje langer wordt
Door Jelle Floris Kooij
Sociale media heeft boeken weer populair gemaakt. Het is moeilijk om tegenwoordig in een boekwinkel rond te lopen en niet één of twee boeken te vinden met een Tiktok-sticker op de voorkant of zelfs een hele afdeling gewijd aan boeken die populair zijn op Bookgram of Booktok. Voor een oudere generatie is het geen verrassing om troost te vinden in een goed boek. Voordat je shows op Netflix kon bekijken, kon een goed boek iedereen uren of zelfs dagen bezighouden. Maar nu Gen-Z volwassen is geworden tijdens de opkomst van sociale media en streamingdiensten, was het nooit een zekerheid dat de boekenindustrie het zou overleven. Het is dan ook verrassend voor de boekenindustrie dat boeken juist populairder zijn geworden, niet ondanks, maar dankzij de sociale media.
Er is echter één vraag die jonge lezers bezighoudt en waar de generatie van hun ouders en grootouders misschien niet over heeft nagedacht. Hoe duurzaam zijn boeken? In het tijdperk van de toenemende behoefte om te evalueren hoe onze aankopen het milieu beïnvloeden, hebben boeken een verrassend milieuverhaal.
Hoeveel bomen staan er op uw nachtkastje?
In de Verenigde Staten, de grootste markt voor Engelse boeken, werden in 2021 meer dan 800 miljoen boeken verkocht. Dat zijn meer dan 200 miljoen meer verkochte boeken dan 10 jaar geleden en de overgrote meerderheid van de verkochte boeken zijn gedrukte exemplaren. Nu het aantal wereldwijd verkochte exemplaren naar verwachting in het komende decennium zal toenemen, zijn de uitgevers van boeken gestuit op leveringsproblemen waarmee zij niet eerder te maken hebben gehad.
Om een gedrukt boek op uw nachtkastje te krijgen moet eerst een boom worden omgehakt. De Covid-pandemie veroorzaakte bevoorradingsproblemen in alle sectoren van de economie, boeken vormden daarop geen uitzondering, maar alle gedrukte boeken zijn afhankelijk van hetzelfde centrale ingrediënt – papier. Toen de papierschaarste wereldwijd om zich heen greep, begonnen zowel uitgevers als boekverkopers hun klanten te waarschuwen voor een mogelijk tekort aan boeken. Er wordt geschat dat voor Harry Potter en de Orde van de Feniks 110.000 bomen zijn gebruikt bij het maken van de gedrukte uitgave. Het is waar dat de Harry Potter boeken groter zijn dan wat beschouwd kan worden als een gemiddelde van ongeveer 300 pagina’s, maar om slechts één Harry Potter boek in de serie te publiceren was een landmassa nodig die groter was dan Vaticaanstad. Met andere woorden, voor boeken zijn veel bomen nodig, dus de inkoop van papier is een belangrijk onderdeel van de boekenindustrie.
Dit is echter niet het volledige plaatje. Tegenwoordig worden boeken grotendeels gedrukt op gerecycled papier. En door de opkomst van e-boeken wordt de milieu-impact van papier geminimaliseerd. Hoewel de impact van boeken niet volledig wordt opgelost door het gebruik van gerecycleerd papier en alternatieven voor gedrukte boeken, is het een stap in de goede richting. Toch speelt de globalisering nog steeds een grote rol in de milieu-impact van boeken.
Geen stroom, geen probleem…. Wacht, dat is niet helemaal waar…
Drukken is slechts één onderdeel van het grote wiel dat de boekenindustrie vormt. Verzending is een ander onderdeel. In tegenstelling tot technologische producten, worden boeken grotendeels gedrukt in de Verenigde Staten. De meeste van de grote 5 uitgeverijen zijn gevestigd in de VS, dus is het logisch dat ze lokaal drukken. Het enige probleem is dat papier niet altijd per vrachtwagen aankomt. Sinds 2019 is de Noord-Amerikaanse papierproductie met een vijfde afgenomen, maar de vraag naar boeken is sindsdien alleen maar gestegen. Het daaruit voortvloeiende tekort aan papier betekent dat het uit andere landen moet komen. Door de verwevenheid van de wereldmarkt blijven de prijzen voor grondstoffen doorgaans zo laag mogelijk. Het nieuwe milieubeleid in China heeft echter gevolgen gehad voor de levering van de grondstoffen die nodig zijn om boeken te maken.
Daardoor is de toeleveringsketen die nodig is om een boek te produceren niet alleen complexer geworden, maar ook langer. Het kost nu meer tijd, geld en vooral energie om een boek in uw handen te krijgen. Hoe meer energie er nodig is voor het drukken en verzenden van een boek, hoe groter het milieueffect van elk boek. In zijn meest elementaire vorm brengt het proces waarmee een boek wordt uitgegeven meer koolstofdioxide in de atmosfeer dan de boom waarvan dat boek is gemaakt, kan opvangen.
Dit wil niet zeggen dat we moeten stoppen met het kopen van boeken. Er zijn verschillende studies gedaan naar de gezondheidsvoordelen van langdurig lezen. Vooral gedrukte boeken nemen mensen weg van de schermen waarmee we voortdurend worden omringd. Toch moeten we nadenken over de manier waarop boeken worden geproduceerd.
Lokale bomen, lokale tarieven
De boekenindustrie wordt gekenmerkt door twee grote gevolgen van de globalisering. Het eerste is de consolidatie van de uitgeverijen, het tweede is de opkomst van de Amazon supply chain. De consolidatie van de uitgeverijen heeft hen steeds meer macht gegeven in de industrie. Het zijn de uitgeverijen die de normen van het drukproces bepalen. Dit betekent dat hoe en waar boeken worden gedrukt wordt bepaald door een verzameling van een paar bedrijven, die de prijzen onder een niveau kunnen houden waar onafhankelijke uitgevers niet mee kunnen concurreren.
Ook de toeleveringsketen van Amazon mag niet worden uitgesloten als een belangrijke factor in de milieu-impact van boeken. Door de prijzen laag te houden worden uitgevers gestimuleerd om de laagste kosten voor grondstoffen te zoeken. Het effect is een steeds grotere en langere toeleveringsketen in het streven naar winstmarge.
Het is moeilijk om één oplossing aan te wijzen om het milieueffect van boeken te verminderen. Maar mensen vragen om geen gedrukte boeken meer te kopen is geen oplossing voor de lange termijn. Particulieren moeten worden aangemoedigd om boeken te kopen bij lokale boekhandels, waardoor het effect van de Amazon-productieketen wordt beperkt, maar zelfs op grote schaal is dit geen duurzame oplossing. Strengere overheidsregulering rond uitgeefrechten en -praktijken om lokaal drukken aan te moedigen kan de milieu-impact van één enkel boek verzachten. Regeringen moeten individuele mensen niet straffen ten gunste van geglobaliseerde bedrijven.
Dutch 