Ondanks dat onze persoonlijke cirkel in 2020 soms elke dag weer kleiner leek te worden, zijn we op geen enkel punt in de wereldgeschiedenis zó verbonden met elkaar geweest. De beelden van de brandende vuurzee in de Amazone, de impeachment hearings van Donald Trump en de apocalyptische situatie in Wuhan zijn, dankzij onze mobiele telefoon, binnen handbereik. Terwijl de globalisering invloed heeft op de informatie die wij consumeren en de kleding die wij dragen, vertelt het boek Revolte de schaduwzijde: een sociaalpolitieke orde die op instorten staat; een opstand tegen de wereldwijde globalisering.
De -ismes waaronder consumentisme, individualisme, kapitalisme, nationalisme en populisme hebben diepe sporen getrokken en de stabiliteit uit het zogenaamde ‘Tijdperk van Verantwoordelijkheid’ is niet meer. De exploitatie van bepaalde gebieden en volken – voornamelijk op het zuidelijk halfrond – bracht zowel onmetelijke rijkdom als bittere armoede en ongelijkheid. De tegenstelling is echter niet simpelweg tussen het rijke westen en zij die onderworpen zijn aan haar grillen. Nadav Eyal schetst een collectief probleem waar tegenstellingen zoals oorzaak-gevolg en slachtoffer-dader dwars door elkaar heen lopen.
Als internationale hoofdcorrespondent van Channel 13, bezocht Eyal vele landen en voerde hij talloze gesprekken. Deze conversaties vormen de introductie van verscheidene hoofdstukken. Het boek gaat, onder andere, in vogelvlucht langs de rijstvelden in Galgamuwa, Sri Lanka, de bruisende stad Mumbai en het kleine bergdorpje Nanmoku in Japan. De scenische reiservaringen van Eyal, hoe fascinerend ook, dwingen echter tot nadenken. Elke anekdote vormt een penseelstreek op het grote doek waar Eyal de donkere wolken van het destructieve neoliberale beleid en de verregaande globalisering schetst.
Klimaatverandering, haperende geboortecijfers en fundamentalisme
Eyals ervaringen en observaties vormen de ruggengraat van dit boek. Thema’s zoals klimaatverandering, haperende geboortecijfers, fundamentalisme en populisme lopen vloeiend in elkaar over, hoewel de keuze voor de bepaalde aspecten soms wat willekeurig lijkt. Waarom is populisme of nationalisme bijvoorbeeld dé manifestatie van globalisering? De focus van Revolte ligt meer op de symptomen dan de definitie van globalisering.
Revolte bevat een stukje geschiedenis, autobiografische elementen, wetenschappelijk onderzoek en literaire verwijzingen. Toch is niet elke transitie in en tussen alle hoofdstukken even geslaagd. Hierdoor is de verhaallijn hier en daar wat hakkelig. Sommige hoofstukken lijken iets teveel op een historische roman terwijl andere fragmenten blijven hangen in het opsommen van wetenschappelijke bevindingen.
Wel is Eyal erin geslaagd om een stem te geven aan hen die zich in het nauw gedreven voelen door het universele keurslijf van de globalisering. Door het boek heen zijn verschillende controversiële figuren en uitspraken te vinden. Rijk of arm, machtig of onderdrukt: de stem van degenen die de revolte aandrijven wordt gehoord en krijgt een plaats. Juist nu de journalistiek worstelt met het dilemma wie er wel of geen podium zou moeten krijgen, weet Eyal hier een goede balans in te vinden. Als doorgewinterde journalist stelt hij kritische vragen en toont hij tegelijkertijd, waar mogelijk is, begrip en oprechte interesse. Zo is het mooi om te zien hoe hij bijvoorbeeld enkele jaren later terug gaat naar een familie in de Amerikaanse Rust Belt. Het laat Eyals persoonlijke betrokkenheid zien en biedt de lezer tegelijkertijd de kans om bepaalde bevindingen te herevalueren.
Desalniettemin laat Revolte ook zien dat er grenzen zijn wat betreft het tolereren van extremistisch gedachtegoed. Waar Eyal nog relatief mild is over Trump, is hij daarentegen onverbiddelijk als het gaat om zaken zoals antisemitisme. Het bizarre dialoog met de extreemrechtse politicus, Konstantinos Plevris, is hier een tekenend voorbeeld van. Eyal maakt korte metten met de leugens die door Plevris worden verspreidt. Dit voorval illustreert hoe een vervaging tussen feit en fictie, het vasthouden aan eigen gesponnen waarheden en een gebrek aan historische context kunnen verklaren hoe we in deze wereldwijde revolte zijn beland.
Indringend betoog met een donker randje
De persoonlijke verhalen – variërend van hartbrekend tot weerzinwekkend – maken Revolte een indringend, gebalanceerd herkenbaar en memorabel betoog. Het verhaal leest soepel en de schrijfstijl is te vergelijken met een longread uit een magazine. De robuuste analyse van Eyal plaatst actuele ontwikkelingen in context. Tevens worden handvatten geboden om toekomstige gebeurtenissen te situeren – denk bijvoorbeeld aan de bestorming van Capitol Hill die net na de publicatie plaatsvond.
Eyal kijkt kritisch naar de conventionele definitie van begrippen zoals nationalisme en fundamentalisme. De vele facetten van globalisering illustreren de complexiteit van dit fenomeen. Gedurende het verhaal klinkt een waarschuwende toon. In de wetenschap dat vooruitgang geen onvoorwaardelijke zekerheid is, legt Revolte de bal nu bij ons neer.
Revolte – De wereldwijde opstand tegen globalisering, Nadav Eyal. Vertaling Auke Leistra. De Arbeiderspers, 480 pagina’s, € 24,99.
Singel Uitgeverijen was zo vrij om DEBAT Magazine het nieuwe boek van Nadav Eyal toe te sturen.
Dutch 