Nog een paar maanden tot de Tweede Kamerverkiezingen. Dat betekent campagne voeren, zo ook voor de VVD. Nu komt dit voor de grootste partij van ons land vaak op het volgende neer: PVV-corvee. Het papagaaien van radicaal-rechts lijkt op het eerste gezicht wellicht een goede strategie, maar op lange termijn kan dit nog wel eens averechtse gevolgen hebben, zo blijkt uit politicologisch onderzoek.
De gedachte is simpel: door stevige woorden te spreken over migratie, de islam of terrorisme trekt de VVD kiezers weg van de concurrenten rechts van hen. De VVD laat zo zien dat zij ook best radicaal-rechts kunnen leuteren, maar maskeren dit in een beschaafd jasje. In 2017, vlak voor de verkiezingen, schreef Mark Rutte bijvoorbeeld een open brief met (impliciete) kritiek op migratie en de islam: “Doe normaal of ga weg” klonk het.
Als de kans zich voordoet, dan schroomt de VVD niet om ook buiten de verkiezingstijden dit verhaal te verkondigen. Afgelopen november, toen FvD implodeerde en een hoop kiezers hun steun aan het heroverwegen waren, kwam VVD-Kamerlid Bente Becker pardoes met het idee om de Nederlandse grenzen te sluiten bij een nieuwe migrantenstroom, tegen EU-afspraken in. Geen toeval.
In de politicologie wordt het opschuiven naar rechts om te concurreren met radicaal-rechts de accommoderende strategie genoemd. Het is sinds de opkomst van radicaal-rechts een veel gebruikt middel in Europa. Maar of het voor partijen als de VVD ook echt werkt – daar is weinig bewijs voor. Uit onderzoek blijkt dat mainstreampartijen met vuur spelen wanneer zij de accommoderende strategie toepassen.
Zo analyseerden politicologen Jae-Jae Spoon en Heike Klüver ruim 16.000 stemmen tijdens vijftien verkiezingen in zes verschillende landen. Wat bleek, ‘going tough on immigration’ weerhoudt kiezers er niet van om toch op radicaal-rechts te stemmen in plaats van centrumrechts. Sterker nog: twee andere politicologen vonden dat de accommoderende strategie radicale verhalen legitimeert en daarmee steun voor uiterst rechtse partijen kan bevorderen. Een lievelingsthema van radicaal-rechts, bijvoorbeeld immigratie, krijgt meer aandacht en extreme posities hiertegenover worden ‘genormaliseerd’. Dus als VVD’er Bente Becker begint over het sluiten van grenzen, en de media hier en masse aandacht aan schenkt, zal dit op lange termijn de positie van radicaal-rechts verstevigen. Beide onderzoeken suggereren dan ook dat prominenten van mainstreampartijen als de VVD de accommoderende strategie moeten heroverwegen.
Het kan natuurlijk ook zo zijn dat in plaats van het normaliseren en daarmee verstevigen van radicaal-rechts, de VVD zelf radicaliseert en hierdoor Baudet en Wilders overbodig maakt – misschien wel een gevaarlijkere uitkomst, omdat de VVD haar beschaafde reputatie mee heeft. De Republikeinse partij in de Verenigde Staten en in mindere mate de conservatieven in Engeland hebben eenzelfde soort transformatie ondergaan. Geen onmogelijke optie dus.
De VVD is overigens niet de enige partij in Nederland die radicaal-rechts gedachtegoed normaliseert. Het CDA, wat met FvD een coalitie vormt in Noord-Brabant, heeft er eveneens een handje van. In 2010 hanteerde zij al de ‘inkapselstrategie’ (lees: accommoderende strategie) in de hoop dat de christendemocraten in de schijnwerpers zouden blijven staan en de PVV haar toon zou matigen. De strategie bleek niet effectief: het CDA kelderde in de peilingen en de PVV bleef stabiel.
De campagnes zullen binnenkort serieus op stoom komen. Ik denk niet dat Mark Rutte dit gaat lezen, maar toch: ik adviseer hem om vooral met een eigen verhaal te komen en niet goedkoop radicale frames over te nemen. Op de korte termijn zal het misschien wat zetels kosten, maar als de VVD verder kijkt dan haar vierjaartermijnneus lang is, dan is het verstandig om te stoppen met PVV-corvee en niet langer radicaal-rechts in kaart te spelen. Hebben we een deal, Mark?
Afbeelding via Rijksoverheid
Dutch 