Door Pola Michałek
De belofte van een terugkeer naar democratisch bestuur met de vorming van de huidige Poolse regering, waarin vier partijen een parlementaire meerderheid hebben – waarvan het Burgerplatform de grootste is en de grootste oppositie vormt tegen de partij Recht en Rechtvaardigheid, die blijk heeft gegeven van minachting voor de rechtsstaat – garandeert niet noodzakelijk dat dit ook zal gebeuren. De rechtsstructuren en instellingen hebben, vanwege het selectief volgen van de rechtsstaat door de vorige partijen, nog een lange weg te gaan om terug te keren naar de gebruikelijke manier van het leiden van een democratische staat.
De missie van het Burgerplatform, die in zijn verkiezingsprogramma voor 2023 is geformuleerd om het democratisch bestuur te herstellen, wordt door velen op zijn zachtst gezegd als gedeeltelijk zinloos gezien, na beschuldigingen van een controversiële rechterlijke benoeming door de premier. De genomineerde rechter maakte deel uit van de massale onrechtmatige verwijdering en benoeming van nieuwe rechters in belangrijke Poolse rechtbanken. De benoeming van een zogenaamde “neo-rechter” door de Poolse justitiële gemeenschap heeft tot grote controverse geleid. Hoewel de premier de stap als een vergissing heeft omschreven, zien velen het als een vorm van politieke bargaining tussen de president en de premier. Deze perceptie is vooral prominent in gerechtelijke en politieke kringen, zeker gezien de recente noodzaak om het eens te worden over een Poolse kandidaat voor de functie van hoofdcommissaris van de EU. De nominatie van bovengenoemde rechter, met de mogelijkheid van een latere benoeming, gaat in tegen de mening van het Strasburg tribunaal. Dit standpunt werd voor het eerst geuit na het massale ontslag van democratisch benoemde rechters door de vorige regering en de huidige oppositie, Recht en Rechtvaardigheid. Deze rechters werden vervangen door de selectie van een nieuwe rechterlijke macht door de toenmalige politici. De rechters werden in het Poolse juridische milieu “neo-rechters” genoemd, omdat bij hun keuze de wettelijke regels voor benoeming niet werden nageleefd en het vorige werkende personeel zonder gegronde reden werd ontslagen. Het advies en de situatie zelf worden door de huidige regeringsleider vaak op gebracht als onderdeel van de verwerping van democratische waarden door de voormalige regeringspartij.
De toevallige nominatie van de neo-rechter werd in het TVN-avondjournaal “Fakty” snel afgedaan als opzettelijk. Hoewel de hoofden van verschillende juridische omgevingen in het programma spraken over de schade die deze beslissing brengt aan het proces van de-neo-rechtspraak van de Poolse rechtbanken, presenteerde de TVN-journalist de contra-handtekening van Donald Tusk als een gewone vergissing, zeker niet een die de terugkeer van de rechtsstaat in de Poolse juridische instellingen in de weg stond.
Onlangs ontdekte een journalist van “Wyborcza”, de grootste krant op de Poolse markt met een lange geschiedenis van objectiviteit die teruggaat tot 1989, dat de nieuwe regering de problemen van een instelling onder controle van het ministerie van Volksgezondheid probeerde te verbergen. Het Poolse Nationale Instituut voor Geriatrie werd beschuldigd van het verkeerd omgaan met zijn fondsen en het niet volgens de regels gebruiken van zijn medische voorraad door zijn werknemers. Deze situaties speelden zich al af lang voordat de nieuwe regering was aangetreden, maar het was de huidige minister van Volksgezondheid die eerst de oude stafchef verving en later de nieuwe ontsloeg nadat ze de dingen die in het instituut gebeurden aan het licht wilde brengen. De onlangs aangestelde deskundige die gespecialiseerd is in de groei van het instituut is ook lange tijd werknemer geweest van de TVN-zender. Naar verluidt heeft het instituut een schuld van ongeveer 57 miljoen PLN, wat neerkomt op 13 miljoen euro.
Nog verontrustender dan het chronische wanbeheer binnen het instituut is het gebrek aan aandacht dat deze kwestie heeft gekregen van nieuwszenders. Geen van de grotere nieuwszenders heeft gesproken over de problemen met betrekking tot het wanbeheer van het instituut vanaf 30 november 2024.
TVN is het grootste particuliere televisienetwerk in Polen en heeft de hoogste kijkcijfers voor nieuwsuitzendingen ’s avonds. Volgens de statistieken van april 2024 heeft het avondprogramma van het netwerk meer dan 2,5 miljoen kijkers. Sinds de overwinning op 15 oktober van de huidige regeringspartij die de meerderheid van de regering vormt, heeft het netwerk een opmerkelijke selectiviteit getoond in het belichten van fouten van coalitie politici, met name die van het Burgerplatform, waarvan de meest prominente figuur de huidige premier Donald Tusk is. Sinds de ongelukkige doofpotaffaire van het ministerie aan het licht kwam, is het netwerk opvallend stil gebleven over de kwestie.
Deze twee situaties tonen de vooringenomenheid van het netwerk ten opzichte van politici van de partij van Donald Tusk. Het ontbreken van berichtgeving over de situatie bij het Instituut voor Geriatrie en de bevooroordeelde berichtgeving over de benoeming van de rechter wijzen op een groter probleem. De nieuwszender zou kunnen profiteren van de strijd van Poolse instellingen om terug te keren op het democratische pad.
De belofte van het Burgerplatform om de democratie te herstellen, die zij benadrukten tijdens hun parlementaire verkiezingscampagne tegen de regering van Recht en Rechtvaardigheid, kan de perceptie van TVN-journalisten hebben gevormd. Deze perceptie zou kunnen suggereren dat het onwaarschijnlijk is dat een partij die de parlementaire meerderheid heeft de wet zal schenden – een gedrag dat vaak wordt toegeschreven aan Recht en Rechtvaardigheid door TVN, internationale organisaties en verschillende wereldleiders. Of misschien werd het netwerk te vriendelijk voor de leden van het Burgerplatform toen beide partijen de oude regering weg wilden hebben. Ongeacht de redenen achter de vooringenomenheid van het netwerk, zijn media in een electorale democratie bedoeld om te dienen als een vitaal onderdeel van het systeem van checks and balances. Hun belangrijkste taak is het handhaven van democratische processen en het voorkomen van pogingen van de regering om democratische instellingen te ondermijnen of te ontmantelen. Op dit moment heeft de verslaggeving van het TVN-netwerk moeite om deze taak te vervullen. Hierdoor wordt de missie van de regering om de democratie in de Poolse instellingen te herstellen bemoeilijkt, omdat haar fouten niet serieus worden genomen door de grootste particuliere nieuwszender. Dit kan op zijn beurt leiden tot een verkeerd beeld van de kwaliteit van het regeren door de burgers.
Foto: Natalia Gasiorowska via unsplash
