Het is duidelijk dat de SP en de VVD het over de meeste dingen niet eens zijn. Hetzelfde kan gezegd worden over de Conservatieven en Labour in het Verenigd Koninkrijk, of de Democraten en de Republikeinen in de Verenigde Staten. Toch is er één ding waar ze het allemaal over eens lijken te zijn: dat democratie de belangrijkste waarde in onze maatschappij is.
Democratie – afgeleid van het Griekse “demos” (volk) en “kratos” (macht) – betekent dat het volk de macht heeft. Dit kan op verschillende manieren, maar in Westerse democratieën worden er vertegenwoordigers gekozen die namens het volk de samenleving regeren. Als het concept van volksvertegenwoordiger strikt wordt opgevat, moeten zij de voorkeuren en belangen van degenen die hen verkiezen vertegenwoordigen. Als gevolg zijn verkiezingen tamelijk passief voor degenen die zich verkiesbaar stellen: zij laten het volk weten waar zij voor staan en dat is alles wat de kandidaten zouden moeten doen. De kiezers kijken vervolgens welke kandidaat hun mening deelt en stemmen op diegene. Daarna stellen alle gekozen vertegenwoordigers onder elkaar ideeën voor en als genoeg vertegenwoordigers het met zo’n voorstel eens zijn, betekent dat in theorie dat genoeg mensen van het volk het er ook mee eens zouden moeten zijn. Geen partijen, geen coalities. Tot zover het principe van democratie zoals het origineel bedoeld was. Zoals de Romeinen het al deden in een van de oudste grote democratieën.
In praktijk blijkt echter dat dit tegenwoordig niet werkt. De samenlevingen die worden geregeerd door democratisch verkozen politici zijn te groot en te divers om te kunnen functioneren zonder partijen. Daarnaast werkt deze opvatting van democratie ook alleen als iedere kiezer verstand heeft van politiek en van regeren. Met Plato’s idee dat alleen diegenen die verstand hebben van politiek zich met politiek zouden moeten bemoeien (regeren of zelfs stemmen) zou het wel werken. Maar het idee dat niet iedereen stemrecht zou hebben wordt al een flinke tijd niet meer serieus overwogen. Als gevolg daarvan kunnen mensen hun vertegenwoordigers nu om nog een andere reden kiezen, namelijk omdat ze geloven dat de vertegenwoordiger verstand heeft van regeren en goed in staat zal zijn de maatschappij draaiende te houden, en dat zijn idealen dus wel goed moeten zijn voor de samenleving.
Dit is echter wel het punt waar het idee van democratie een beetje vaag begint te worden. Vertegenwoordigt iemand het volk nog wanneer het zijn mandaat is om het land zo goed mogelijk draaiende te houden, in plaats van de voorkeuren en belangen van het volk te vertegenwoordigen? Strikt genomen niet, maar zolang de politici nog wel handelen naar de voorkeuren van het volk zou er geen groot probleem moeten zijn. Zij moeten uitzoeken wat de belangen zijn van degenen die voor hun hebben gestemd en die belangen proberen te behartigen. Alleen dan zijn ze nog enigszins volksvertegenwoordigers.
Helaas zien we in praktijk dat dit niet gebeurt. Verkiezingen worden grote poppenkasten van geldverspilling en valse beloften, politici zeggen dat waarvan ze weten dat het volk het wil horen en vormen praktische allianties die niets te maken hebben met idealen. Alles om maar aan de macht te komen. Partijen verraden alles waarvoor ze staan, werken samen met partijen met fundamenteel andere opvattingen om maar te mogen regeren. De belangen van het volk zijn van ondergeschikt belang geworden voor de politieke elite, wat populisten voet aan de grond geeft. Deze ontwikkeling veroorzaakt namelijk een groeiende kloof tussen het volk en de politiek.
Om de het democratische systeem van het Westen te redden is er maar een oplossing: politici moeten gaan inzien dat de politiek niet om hen draait, maar om het volk. Zij moeten niet proberen verkiezingen te winnen, of het volk te overtuigen dat hun idealen beter zijn dan die van anderen, dat moet het volk zelf mogen besluiten. Het wordt tijd dat ze accepteren dat het hun taak is het deel van de bevolking dat zij vertegenwoordigen naar verhouding te representeren, en niet proberen het volk iets op te leggen. Dat is de essentie van democratie.
