[red.:] Onze schrijvers werken hard aan de eerste artikelen van dit academische jaar. Het eerste stuk zal binnenkort verschijnen. Voor nu zijn we de geschiedenis ingedoken en hebben we een van de eerste artikelen uit DEBAT ooit gevonden. Het is geschreven door Annemiek Wortman in 1992. Wij denken dat het stuk nog steeds erg relevant is we hopen jullie ook. Veel leesplezier!
Could the East meet the West? Op initiatief van de Poolse Studentenvereniging voor Sociologen van de Jagiellonian Universiteit in Krakau, werden studenten uit heel Europa bijeengebracht om zich een week lang te buigen over deze wel heel actuele vraag. En inderdaad tegen de achtergrond van het prachtige middeleeuwse Krakau kwam het tot een gedachtenwisseling tussen Oost en West. Vooral in de ondergrondse kroegen, talrijk in het oude centrum van Krakau, bleken de Duitsers en Serven, Litouwers, Britten en Finnen probleemloos te kunnen integreren. Tijdens de discussies over dat ene en hele Europa echter, kwamen de verschillen tussen Oost en West soms ineens pijnlijk duidelijk naar voren.
Het toppunt van wederzijds onbegrip werd bereikt in de discussie die volgde op de presentatie van een zelfverzekerde Cambridge-studente. Nadat ze in niet mis te verstane woorden had duidelijk gemaakt dat voor de stabilisering en legitimiteit van Oost-Europese parlementen zowel kiesdrempels als kiesplicht ingevoerd zouden moeten worden, brak zogezegd de hel los. Sommige Oost-Europese studenten konden er gewoon niet bij dat zoiets in-en-in democratisch als stémmen verplicht kon worden gesteld! Dat het niet reageren op een stem-oproep bovendien met boetes bestraft zou kunnen worden, betekende voor enkele Oost-Europeanen echt de overschrijding van de grenzen van het toelaatbare. Dit zou namelijk impliceren dat de armere kiezers, die zich geen boetes kunnen veroorloven, het recht om niet te stemmen zouden verliezen.
Mozaiek
Toch maakten juist de totaal verschillende achtergronden en invalshoeken van de deelnemende studenten de eerste ‘all-European’ studentenconferentie tot een succes. Bijeengebracht in kleine thema-groepen werd vanuit juridisch, historisch of sociaal-wetenschappelijk perspectief de Oost- dan wel West-Europese visie op het veranderende Europa naar voren gebracht. En de Angelsaksische visie natuurlijk, want Britten zijn gespecialiseerde buitenbeentjes. Het zo ontstane mozaïek van ideeën leverde een bijdrage aan het in kaart brengen van de complexe Europese werkelijkheid, Een werkelijkheid die nu eenmaal gekenmerkt wordt door diversiteit. Bovendien is het gewoon erg leuk om een weekje te speculeren over de toekomst van Europa, hoe dat er dan ook uit komt te zien.
De gedaante van het toekomstige Europa was het belangrijkste onderwerp van discussie in mijn wel héél veelomvattende thema-groep: “The idea of one Europe and new forms of European integration; Chance and challenge of escaping from communism”
Europese Identiteit
De Baltische staten bijvoorbeeld, zijn volgens ons collectief cultuur-historisch bewustzijn, onmiskenbaar Europes. Welke van de andere staten die ooit deel uitmaakten van de voormalige Sovjet-Unie echter aanspraak kunnen maken op die status, blijft vooralsnog de vraag. De student uit Kiev is de enige in de groep die de Oekraïne tot Europa rekent. Maar waar de grens precies getrokken wordt is onduidelijk, en de criteria die daarbij gehanteerd worden blijven impliciet. Als het op economische samenwerking aankomt is en blijft Europa voorlopig het Europa van de Twaalf, Of moet je inmiddels Elf zeggen? Ze hebben het onderling al moeilijk genoeg en zitten niet te wachten op en Oost-Europees blok aan het been. Allen rampenscenario’s met escalerend nationalisme en massale migratie voorzien in het wekken van de West-Europese interesse, aldus de thema-groep.
De Duitse Peter Seel, medewerker van het Goethe-instituut in Krakau, was één van de genodigden die op basis van hun professionele ervaring reflecteerden op het thema van het congres. Op zoek naar het wezen van de Europese identiteit komt ook Snel tot de conclusie dat Europa in feite alleen in economische termen bestaat. Een identiteit kan niet gevonden worden in het verleden, maar komt in een onderhandelingsproces tot stand. Nu Europa zich in economische termen definieert ten opzichte van de andere wereldmachten, wordt zij zelf een economische wereldmacht en is de globalisering een feit. De massa’s, die volgens Seel per definitie bang zijn voor verandering, vluchten in regionalisme en isolement (of: nationalisme). De globalisering echter schrijdt voort, nu al als “life style image’, en daarmee, volgens Seel, binnenkort als realiteit.
Vooralsnog zijn de culturele verschillen zélfs tussen de landen in West-Europa levensgroot. Het bleek maar weer eens tijdens deze conferentie: met Engelsen kun je kletsen en met Duitsers voer je een gesprek.
Globalisering als trend, economie als identiteit en nationalisme als op de loer liggend gevaar. Het is een mooie samenvatting van wat er die week in Krakau zoal besproken is. Could the East meet the West? Onvermijdeliik. Hoe vreedzaam die ontmoeting zal zijn moet de tijd ons leren.
Foto door TheAndrasBarta via https://pixabay.com/photos/europe-travel-map-world-1264062/
